พระราชกรณียกิจในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

นับแต่ทรงดำรงพระอิสริยยศที่สมเด็จพระบรมราชินีแห่งพระบรมราชจักรีวงส์ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจน้อยใหญ่นานัปการ เพื่อแบ่งเบาพระราชภาระกิจของพระบาทสมเด็จพระ มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 ในอันที่จะยังประโยชน์สุขแก่ราษฎร เพื่อสร้างความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นของพสกนิกรไทย เพื่อความคงอยู่แห่งศิลปวัฒนธรรมของชาติ และเพื่อความเจริญรุ่งเรืองของชาติบ้านเมือง ทรงก่อกำเนิดโครงการในพระราชดำริมากมายในทุกๆด้าน ทั้งศิลปาชีพ การศึกษา สุขอนามัย สิ่งแวดล้อม เป็นต้น

โครงการในพระราชดำริที่มีสาขาขยายกว้างขวางไปทั่วประเทศโครงการหนึ่ง คือโครงการส่งเสริมศิลปาชีพ ซึ่งภายหลังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ดำเนินการภายใต้มูลนิธิใช้ชื่อว่า มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ อันเป็นการส่งเสริมอาชีพและขณะเดียวกันยังอนุรักษ์และส่งเสริมงานศิลปะพื้นบ้านที่มีความงดงามหลายสาขา เช่น การปั้น การทอ การจักสาน เป็นต้น

นอกจากนี้ พระองค์ยังทรงเอาพระทัยใส่ในกิจการด้านสาธารณสุข โดยได้ทรงดำรงตำแหน่งสภานายิกาสภากาชาดไทย และหากเสด็จฯ เยือนต่างประเทศ ก็มักจะทรงถือโอกาสเสด็จฯ ทอดพระเนตรกิจการกาชาดของประเทศนั้น ๆ เพื่อทรงนำมาปรับปรุงกิจการสภากาชาดไทยอยู่เสมอ

ปัจจุบัน โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริในพระองค์ มีจำนวนทั้งสิ้น 948 โครงการ แบ่งเป็น

1. โครงการพัฒนาด้านส่งเสริมอาชีพ จำนวน 260 โครงการ อาทิ โครงการส่งเสริมศิลปาชีพ โครงการฟาร์มตัวอย่างตามพระราชดำริ

2. โครงการพัฒนาด้านสิ่งแวดล้อม จำนวน 61 โครงการ อาทิ โครงการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้และสัตว์ป่าพื้นที่รอยต่อ 5 จังหวัด โครงการฟื้นฟูทรัพยากรชายฝั่งทะเลอันเนื่องมาจากพระราชดำริ โครงการป่าสักนวมินทราชินี

3. โครงการพัฒนาด้านแหล่งน้ำ จำนวน 499 โครงการ อาทิ โครงการป่ารักน้ำตามพระราชดำริ โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยหินชะแนนใหญ่ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ

4. โครงการพัฒนาเกษตร จำนวน 38 โครงการ อาทิ สถานีพัฒนาเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ ดอยคำ สถานีเกษตรที่สูงตามพระราชดำริ บ้านกอก-บ้านจูน

5. โครงการพัฒนาด้านคมนาคม/การสื่อสาร จำนวน 14 โครงการ อาทิ โครงการลาดยางถนนคันกั้นน้ำบ้านศรีพงัน-ประตูระบายน้ำปลายคลองมูโนะ อันเนื่องมาจากพระราชดำริ

6. โครงการสวัสดิการพัฒนาสังคม/การศึกษา จำนวน 5 โครงการ อาทิ โครงการหมู่บ้านยามชายแดน ตามพระราชดำริ โครงการธนาคารอาหารชุมชน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ

7. โครงการพัฒนาแบบบูรณาการ จำนวน 71 โครงการ อาทิ โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ โครงการฟื้นฟูอาหารช้างป่า อันเนื่องมาจากพระราชดำริ

พระราชกรณียกิจเฉพาะแก่มูลนิธิช่วยคนตาบอดแห่งประเทศไทยในพระบรมราชินูปถัมภ์และโรงเรียนสอนคนตาบอดกรุงเทพ

สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ได้โดยเสด็จพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 มาเยี่ยมโรงเรียนสอนคนตาบอดกรุงเทพเมื่อปี พ.ศ. 2494 และทรงมีพระราชดำรัสพระราชทานขวัญกำลังใจแก่นักเรียน และเมื่อใดที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพระบรมราชวโรกาสให้คณะนักเรียนโรงเรียนสอนคนตาบอดกรุงเทพเข้าเฝ้าทูลละอองทุลีพระบาท เพื่อรับพระราชทานเลี้ยงอาหารและเล่นดนตรี พระองค์จะโดยเสด็จด้วยเสมอ ทรงเอาพระทัยใส่และช่วยดูแลพระราชทานอาหาร และมีพระราชปฏิสันถารอย่างใกล้ชิดกับนักเรียน

ในปี พ.ศ. 2502 ทรงรับมูลนิธิช่วยคนตาบอดแห่งประเทศไทยไว้อยู่ในพระบรมราชินูปถัมภ์ พระองค์ยังได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานเลี้ยงอาหารและสิ่งของต่างๆแก่นักเรียนโรงเรียนสอนคนตาบอดกรุงเทพมาอย่างต่อเนื่อง